Жерді зиянды ультракүлгін сәуледен қорғайтын озон қабаты біртіндеп қалпына келіп жатқаны туралы деректер соңғы жылдары жиі айтыла бастады. Дүниежүзілік метеорология ұйымының мәліметінше, 2024 жылы озон тесігінің көлемі алдыңғы төрт жылмен салыстырғанда әлдеқайда кішірейген, деп хабарлайды Jambylinfo.kz 

Бұл жаңалық ғылыми қауымдастық пен халықаралық ұйымдар үшін үлкен жетістік болып отыр. Дегенмен, озон қабатының қалпына келуі тек табиғаттың өз күшімен емес, адамзаттың бірлескен саяси және экономикалық қадамдарының арқасында жүзеге асқанын ерекше атап өткен жөн.

Сәттіліктің себебі неде?

1987 жылы қабылданған Монреаль хаттамасы – экологиялық келісімдердің ішіндегі ең табыстысы. Әлем елдері біріккен күш-жігерінің арқасында хлорфторкөміртектерді (ХФК) өндірістен алып тастады. Бұл заттар озонды бұзып қана қоймай, қуатты парниктік газдар санатына да жатады. Демек, олардың тоқтатылуы бір мезгілде екі мәселені шешті: озон қабатын қорғау және жаһандық жылынуды баяулату. Бұл жерде саясат, ғылым және бизнес бір арнада тоғысып, нақты нәтиже бергенін көруге болады.

Қалпына келудің мерзімі мен күмәндері

Ғалымдардың болжамы бойынша, озон қабаты Арктика үстінде 2045 жылға, ал Антарктика үстінде 2066 жылға қарай толық қалпына келеді. Бұл – ұзақ процесс. Яғни, адамзаттың бүгінгі таңда қол жеткізген жетістігі түпкілікті шешім емес, тек жолдағы бір кезең ғана. Климаттың өзгеруі күшейген жағдайда бұл мерзімдердің әрі қарай созылу қаупі бар. Өйткені атмосфералық процестер бір-бірімен тығыз байланысты: жаһандық жылыну күшейген сайын ауа ағыстары, температуралық айырмашылықтар мен полярлық құйындар өзгереді, ал бұл өз кезегінде озон қабатының жағдайына әсер етуі мүмкін.

Адамзат үшін сабақ

Озон қабатының қайта қалпына келуі – адамзатқа үлкен сабақ. Ғалымдардың дер кезінде жасаған ескертуін елемей қою орны толмас апатқа әкелуі мүмкін еді. Бірақ мемлекеттердің уақытылы келісімге келіп, нақты шешім қабылдауының арқасында қазіргі нәтижеге қол жеткізілді. Бұл – «біріккен әрекет арқылы ғаламдық экологиялық проблемаларды шешуге болады» деген сенімді күшейтеді. Сондықтан озон тарихы климат дағдарысын еңсеруде үлгі ретінде қарастырылуы тиіс.

Болашақтағы сын-қатерлер

Әлемнің озонды қорғаудағы жетістігі климат мәселесінде қайталана ма деген сұрақ өзекті болып тұр. Қазіргі таңда көмірқышқыл газы, метан, азот тотығы сияқты парниктік газдардың атмосфераға шығарылуы жалғасуда. Егер оларды азайту бойынша Монреаль хаттамасына ұқсас қатаң әрі міндетті келісімдер жасалмаса, озон қабатының қалпына келуі климат дағдарысының көлеңкесінде қалып қоюы мүмкін. Сонымен қатар, жаңа технологиялар мен өндіріс түрлерінде пайдаланылатын химиялық қоспалардың ұзақ мерзімді әсері әлі де толық зерттелген жоқ.

Қорытынды

Озон қабатының біртіндеп қалпына келуі – адамзаттың ортақ күш-жігерінің жемісі әрі үміт сыйлайтын оқиға. Бұл тәжірибе жаһандық ынтымақтастықтың мүмкін екенін дәлелдейді. Дегенмен, озон қабатының тарихынан алынған сабақ климат өзгерісімен күресте қайталанбаса, бүгінгі жетістік уақытша ғана жеңіс болып қалуы ықтимал.